Monumenten en erfgoed
Wat is erfgoed?
Erfgoed is een verzamelnaam voor al het cultuurhistorisch waardevolle uit het verleden. Hieronder vallen monumenten, archeologisch waardevolle gebieden en vondsten, landschappen, beschermde stadsgezichten, archieven en voorwerpen en verzamelingen in musea.
Rijksmonumenten
Zoetermeer telt 15 rijksmonumenten. Rijksmonumenten zijn van nationaal belang. Behalve de gemeente is ook het rijk verantwoordelijk. De basis voor bescherming en instandhouding van rijksmonumenten staat in de Omgevingswet. Voor meer informatie: Rijksmonumentenactiviteit in de Omgevingswet | Informatiepunt Leefomgeving (iplo.nl).
Kaart met de rijks- en gemeentelijke monumenten in Zoetermeer
Gemeentelijke monumenten
Gemeentelijke monumenten zijn monumenten van lokaal of regionaal belang. De gemeente is verantwoordelijk voor de bescherming. De wettelijke basis hiervoor staat in de gemeentelijke Erfgoedverordening, waarin de regels over de gemeentelijke monumenten zijn opgenomen. Voor meer informatie: Erfgoedverordening Zoetermeer 2022 | Lokale wet- en regelgeving (overheid.nl).
Kaart met rijks- en gemeentelijke monumenten
Op deze kaart zijn de percelen en de gebouwen/objecten aangegeven, die behoren bij de rijks- en gemeentelijke monumenten. Gaat u op deze percelen bijvoorbeeld een monument verbouwen of slopen of anders gebruiken, dan hebt u een omgevingsvergunning nodig.
Op de kaart vindt u ook de redengevende omschrijving van de gemeentelijke monumenten. In de redengevende omschrijving is aangegeven waarom een gebouw/object een monument is. Bij een besluit op een aanvraag om bijvoorbeeld een monument gewijzigd te gebruiken, te verbouwen of te slopen is de redengevende omschrijving leidend.
Sinds 15 december 2020 hebben alle gemeentelijke monumenten in Zoetermeer een monumenten id (op de kaart Erfgoed Zoetermeer te vinden). Wanneer u een vergunning aanvraagt die gevolgen heeft voor een gemeentelijk monument, dan kunt u dit nummer invullen op het aanvraagformulier.
Stadsgezichten Zoetermeer
Beschermde stads- of dorpsgezichten zijn groepen van onroerende zaken die van algemeen belang zijn wegens hun esthetische waarde, hun onderlinge ruimtelijke of structurele samenhang dan wel hun wetenschappelijke of cultuurhistorische waarde. De wettelijke basis staat in de gemeentelijke Erfgoedverordening, waarin de regels over beschermde stads- of dorpsgezichten zijn opgenomen. Voor meer informatie: Erfgoedverordening Zoetermeer 2022 | Lokale wet- en regelgeving (overheid.nl).
Zoetermeer heeft 5 beschermde stadsgezichten, die in februari 2006 zijn aangewezen vanwege hun waardevolle karakter:
- Dorpsstraat, de historische dorpskern met een goed bewaarde weg-, water- en groenstructuur.
- Meerpolder, de oudste droogmakerij van Rijnland, aangemerkt als topgebied cultureel erfgoed in de nota Belvedere.
- Voorweg, het best bewaarde historische polderlint.
- Wilhelminapark, het oudste buurtpark.
- Koepeltjesbuurt in Meerzicht, karakteristiek visitekaartje van Zoetermeer door de witte huizen met oranje koepels.
Subsidieregeling onderhoud monumenten en overige financieringsmogelijkheden
Bent u eigenaar van een gemeentelijk monument in Zoetermeer? Dan kunt u voor het standaard onderhoud subsidie aanvragen. De subsidie moet aangevraagd worden voordat het onderhoud wordt uitgevoerd. Kijk voor alle informatie op Subsidie - Monument.
Erfgoedverordening Zoetermeer
De Erfgoedverordening Zoetermeer is gepubliceerd op www.overheid.nl. Op deze website kunt u alle verordeningen geldend voor de stad Zoetermeer bekijken en doorzoeken op diverse criteria.
Open Monumentendag
Open Monumentendag heeft als doel mensen op een laagdrempelige manier in contact te brengen met de lokale geschiedenis en het gebouwde erfgoed. In 1987 werd voor het eerst de landelijke Open Monumentendag georganiseerd. Zoetermeer is al jaren één van de gemeenten waar tijdens Open Monumentendag historische panden en monumenten worden opengesteld.
Het idee voor het openstellen van culturele en architecturale erfgoed voor een breed publiek komt uit Frankrijk. Op 23 september 1984 werd daar de eerste editie georganiseerd van "Journée portes ouvertes dans les monuments historiques" (Dagen met Open Deuren van Historische Monumenten). In 1986 werd in Nederland de Stichting Open Monumentendag opgericht. Met Open Monumentendag wilde de stichting de algemene kennis over monumenten delen met een breed publiek om zo de belangstelling voor het gebouwde erfgoed groter te maken en te zorgen voor het behoud van monumenten voor toekomstige generaties. Sinds 1991 valt Open Monumentendag onder de bredere Europese beweging van European Heritage Days / Journées Européennes du Patrimoine / Europese Erfgoed Dagen.
Open Monumentendag valt altijd in het tweede weekend van september. In Zoetermeer wordt Open Monumentendag georganiseerd door het comité Open Monumentendag Zoetermeer. Het comité bestaat uit vertegenwoordigers van het Historisch Genootschap Oud Soetermeer (HGOS), de gemeente Zoetermeer en enkele vrijwilligers. Alle deelnemende gebouwen en locaties zijn open op de zaterdag. Een klein aantal gebouwen en locaties zijn ook op zondag te bezoeken. Vaak worden er ook allerlei activiteiten georganiseerd zoals, tentoonstellingen, rondleidingen, lezingen en concerten. Deelname aan Open Monumentendag is gratis.
Open Monumentendag 13 en 14 september 2025
Erfgoed en Architectuur, gebouw(d) om te blijven
Jaarthema
De European Heritage Days benoemen voor elk jaar het overkoepelende jaarthema voor alle ruim 50 deelnemende landen. In 2025 is het thema 'Erfgoed & Architectuur', gebouw(d) om te blijven. In Zoetermeer wordt binnen het thema de architectuur van de new town belicht.
Programma en bezoekinformatie
Elk jaar wordt het programma van deelnemende historische panden en monumenten geplaatst op de website Open Monumentendag | Zoetermeer.
Daarnaast heeft het comité het goede gebruik om ieder jaar tijdens Open Monumentendag een boekje te publiceren. In het boekje staan artikelen gerelateerd aan het jaarthema en informatie over de deelnemende panden. Het boekje is gratis op te halen tijdens het Open Monumentendag weekend bij alle deelnemende locaties, bij boekhandel De Kler (Promenade 275) en bij enkele vestigingen van de Bibliotheek. Het boekje is ook digitaal beschikbaar. Het overzicht alle deelnemende locaties en de georganiseerde activiteiten, tentoonstellingen of optredens is ook beschikbaar op dezelfde pagina.
Ook interesse om deel te nemen aan de organisatie van Open Monumentendag Zoetermeer? Neem contact op met erfgoed@zoetermeer.nl.