Blauwalgen zijn geen algen maar bacteriën. De meeste soorten zijn blauwgroen van kleur. Overlast door blauwalgen ontstaat meestal bij warm weer in voedselrijk water. De blauwalgen groeien namelijk optimaal bij een temperatuur tussen 20 en 30 ºC, bij nog hogere temperaturen groeien ze harder. Blauwalgen komen vooral voor in zoet stilstaand water zoals vijvers maar ook in zwemplassen.

Ze drijven aan het wateroppervlak en vormen zo een laag die op olie lijkt. Als de laag dikker wordt en de algen minder ruimte hebben, sterven ze af. Zo ontstaat een groenachtige, stinkende brij. Door de groene drab komt er minder licht in het water. Door de afbraak en gebrek aan licht komt er minder zuurstof in het water en kunnen ook vissen en andere waterdieren doodgaan. Blauwalgen produceren giftige stoffen. Deze zijn schadelijk voor mensen en dieren. Vaak voorkomende klachten zijn huiduitslag, hoofdpijn, koorts en maag/darmproblemen. Kleine kinderen kunnen er eerder last van krijgen omdat ze regelmatig bij het zwemmen wat water binnen krijgen.

Controle van de waterkwaliteit

Het officiële zwemseizoen voor natuurwater loopt van 1 mei tot 1 oktober. In deze periode wordt minimaal elke 2 weken de waterkwaliteit gemeten van de aangewezen zwemlocaties in Zuid-Holland, waaronder de Zoetermeerse Plas (Noord Aa). Hier worden monsters genomen bij het strand en de speelvijver. De controle gebeurt door het Hoogheemraadschap van Rijnland in opdracht van de Provincie. Het water wordt onderzocht op ziekteverwekkende bacteriën, helderheid en aanwezigheid van blauwalgen.

Resultaat onderzoek met waterstofperoxide

In 2018 werden schermen geplaatst tussen het strand en delen van de plas. Er werd sterk verdunde waterstofperoxide aan het water toegevoegd. Dit was in zo verdunde mate dat het geen schade oplevert voor mens, dier en planten in het water.

Het onderzoek was een project vanuit de Academie voor wetenschappen onder leiding van de Universiteit van Amsterdam en Arcadis. Het onderzoek werkte gedeeltelijk goed. De waterstofperoxide heeft ervoor gezorgd dat de blauwalg, die extra gevoelig zijn voor zuurstof, verwijderd werd uit het water. Het nadeel was dat de schermen die rondom het kinderstandje lagen, erg kwetsbaar bleken te zijn. Hierdoor kwam er toch geregeld blauwalg vanuit de plas zelf in het water van het kinderstrandje terecht. Het onderzoek heeft verder aangetoond dat de toevoeging van een uiterst kleine hoeveelheid waterstofperoxide niet schadelijk was voor de andere fauna in het water, zoals watervlooien.

Het onderzoek werd betaald vanuit de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen, de Zoetermeerseplas was hier proeftuin voor. De techniek is nog niet dusdanig ontwikkeld dat we de hele plas konden behandelen met peroxide. Dit was de oorspronkelijke bedoeling.

Oplossingen voor de langere termijn

Samen met het Rijnland is de gemeente bezig om het watersysteem opnieuw in te richten zodat de aanvoer van fosfaat (meststof voor de blauwalg) naar de Zoetermeerseplas stopt of in elk geval flink vermindert.

Voor de lange termijn en de meest effectieve oplossing wordt gewerkt aan de ontwikkeling van natuurlijke waterzuivering in de plas en in de zones rondom de plas. Dit proces kost alleen veel tijd. Denk aan jaren. De waterzuivering gebeurt met behulp van een moeraszone die bestaat uit negen moerasparels. Dit zijn locaties rond de Zoetermeerseplas die het water van de plas zuiveren en zorgen voor meer biodiversiteit in de natuur. Moerasparels zijn iets nattere locaties waar riet en andere planten kunnen groeien. Zij filteren het water en nemen voedingsstoffen op waardoor de meststoffen in de plas verminderen. Door de isolatie van de plas en de mindere aanvoer van meststoffen kunnen de boeien van LG-Sonic waarschijnlijk de blauwalgoverlast beter voorkomen.

De moerasparels leveren vooral een bijdrage aan de biodiversiteit in de parels en de Zoetermeerseplas. Ze komen in de oever of net op vaste grond naast de plas. Zij zorgen ervoor dat planten en dieren, waaronder ook zeldzame en wettelijk beschermde diersoorten, betere leefomstandigheden krijgen. Dit helpt om het ecosysteem in de Zoetermeerseplas te verbeteren.